Nikola Kliska
Advokat specijalizovan za pravo intelektualne svojine, nelojalnu konkurenciju i privredno pravo. Saradnik kancelarije Živko Mijatović & Partners.
Generički nazivi internet domena
Generički nazivi internet domena najvišeg nivoa (eng. gTLD) poput .com, .org i .net su poznati svakom korisniku interneta. Rastom značaja interneta u današnjem društvu raslo je interesovanje za domene ove vrste. Vremenom je došlo do „zauzimanja” većine zvučnih naziva kao što su restaurant.com, restaurant.net i slično, što je sve dovelo do potrebe za stvaranjem prostora za nove nazive ovog nivoa.
ICANN (Internet korporacija za dodeljene nazive i brojeve) 2000. i 2004. godine već pravi dva proširenja liste domena najvišeg nivoa, i omogućava registraciju domena sa ekstenzijama .biz, .pro i .mobi.
Ubrzo nakon toga, i to već 2005. ICANN pravi prve sledeće formalne korake ka stvaranju prostora za nove domene. Ideja celog projekta je bila da se omoguće konkurencija i veći izbor korisnicima interneta. Posle složene procedure i nekoliko godina javne rasprave, 2012. godine objavljen je vodič za prijavioce domena (eng. Applicant Guidebook). Pod prijaviocima se ovde ne podrazumevaju krajnji registranti (fizička i pravna lica), već subjekti koji apliciraju za upravljanjem celim registrom domena koji se završavaju jednom odrednicom – ekstenzijom (npr. kompanija Verisign Inc. kontroliše .com, .net i .org domene, u Srbiji bi RNIDS bio ekvivalent za domene na nacionalnom nivou, a CARNet u Hrvatskoj). Prijavioci sami određuju poslovni model svog delovanja, te sami kreiraju cenu registracije. Njihova osnovna obaveza je da administriraju registar, ali i da održe ovaj registar najmanje tri godine.
Kada su u pitanju konkretni brojevi, do kraja 2012. godine podneto je 1930 prijava za nove domene najvišeg nivoa. Od jeseni 2013. godine, do sredine oktobra 2015. je već plasirano preko 800 novih niski (ekstenzije, eng. strings). Napominjemo da je niska uređeni niz simbola (poput „.com“), koji su izabrani iz unapred određenog skupa znakova. Inače, kada se o domenima govori na opštem nivou, onda se reč domen i termin niska uglavnom koriste kao sinonimi. Konačno, u narednih nekoliko godina se očekuje da ukupno bude dodeljeno preko 1300 novih niski.
Novi domeni najvišeg nivoa
Neki od novih odobrenih domena su: Tattoo, Kitchen, Kia, Diamonds, Vision, Villas, London, Moscow, Quebeck, Vodka, BMW, HipHop, HIV, Dental, BNPParibas, Chanel, Nissan, Chloe, XPERIA, Samsung, Kinder, Virgin, itd.
Iz navedenih primera mogu se uočiti dve grupe domena: generički domeni u užem smislu (npr. Team i Show) i domeni koji su vezani za brendove (npr. Sony i Hermes, eng. „Dot Brand“ grupa domena).
Subjekti kojima su dodeljeni domeni prve grupe, su oni koji su zainteresovani za vođenje registra u klasičnom smislu, odnosno odobravanjem trećim licima da registruju naziv domena pod njihovom ekstenzijom.
Najpopularniji novi domeni
Trenutno najpopularnija ekstenzija je .xyz koja ima preko milion i po registracija. A jedna od najbrže rastućih ekstenzija u trenutku sastavljanja ovog članka je Wang, što na kineskom znači „mreža“, a samim tim predstavlja i kineski ekvivalent za ekstenziju .net. Od novih domena, najskuplje je registrovati one sa ekstenzijama poput .casino, .movies, i onih koji upućuju na sadržaj koji je namenjen samo odraslim korisnicima.
Više od trećine prijava novih ekstenzija čine one koje su vezane za brendove i to 664 ekstenzije. Ovakve ekstenzije omogućavaju njihovim vlasnicima da budu prepoznatljivi, da budu bliži svojim potrošačima.
Postupak registracije novih domena
Postupak registracije je identičan onom za bilo koju drugu novu ekstenziju, međutim moguće je optirati primenu Posebnih pravila br. 13 (eng. Specification 13).
Prihvatanje ovih pravila dovodi do izmena osnovnog nacrta Ugovora o registru novog generičkog domena najvišeg nivoa. Da bi se Posebna pravila br. 13 mogla primeniti potrebno je da budu ispunjeni sledeći uslovi:
- Ekstenzija je identična verbalnom elementu žiga, koji je uredno registrovan;
- Operator registra, njemu povezana lica ili nosilac licence su registranti i kontrolišu DNS-ove povezane sa domenima na svim nivoima;
- Ekstenzija nema generički karakter (kao primer se navodi reč „Sushi“. Takva ekstenzija bi se smatrala generičkom za proizvode vezane za japansku kuhinju i proizvodnju ribe, dok u sferi mode ili računarskoj industriji ova reč ne bi imala generički karakter); i
- Operator registra je dostavio odgovarajući dokaz o registraciji žiga.
Brend ekstenzije omogućavaju operatorima registra da domene sa ovim ekstenzijama drže zatvorenim za uzak krug entiteta koji su bliže povezani sa brendom (nosilac žiga, nosilac licence i njima povezana lica).
Odstupanja u odnosu na osnovni ugovor se pre svega odnose na to da su operatori registra oslobođeni primene većeg dela Kodeksa ponašanja (eng. Code of Conduct), nisu dužni da nosiocima žigova omoguće period vremena u kojem će imati prednost prilikom registracija domena (eng. Sunrise Period). Pored navedenog tu su odredbe o obavezi održavanja statusa brend ekstenzije, kao i prelazna pravila u slučaju gubitka ovog statusa.